تحریمهای نمایشی یا تداوم همکاریهای هستهای روساتم با غرب
در دوران جنگ سرد، شوروی و کشورهای غربی رقابت شدیدی درزمینه تولید انرژی و سلاحهای هستهای داشتند. ولی با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، فرصتی مناسب جهت همکاری بین روسیه و غرب در حوزههای مختلفی ازجمله انتقال انرژی، ایمنی هستهای و حتی خلعسلاح هم فراهم شد. درهمین راستا در دهه 90میلادی شرکت انرژی هستهای دولتی روسیه یا بهاختصار روساتم (Rosatom) درزمینه ساخت نیروگاههای هستهای و صادرات فناوری هستهای فعالتر شده و از سال 1993 تا 2013، فدراسیون روسیه، اورانیومهای ذخیرهشده با درجه تسلیحاتی را به اورانیوم با درجه سوختنیروگاهی تبدیل و به آمریکا میفروخت. طی همین دوره روساتم قراردادهایی با شرکتهای غربی مانند آرِوا فرانسه و زیمنس آلمان درزمینه ساخت راکتورها و تأمین سوخت امضا نموده و به فعالیت خود ادامه میداد.
با آغاز مناقشات روسیه و اوکراین در قالب عملیات ویژه روسیه در سال 2022، فشارها بر قطع همکاریهای هستهای با روسیه بدون توجه به عواقب آن از سوی غرب افزایشیافته و در ادامه بستههای تحریمی متنوعی علیه روسیه به اجرا درآمدند. اما درواقعیت روسیه همچنان بهعنوان یکی از تأمینکنندگان اصلی سوخت هستهای برای برخی نیروگاههای غربی به کارخود ادامه داده است. در همین خصوص به نقل از راشاتودی به یادداریم که وزیر خارجه مجارستان طی اظهاراتی فاش کرده بود که تعداد قابلتوجهی از شرکتها در اتحادیه اروپا بهرغم تحریمهای این اتحادیه علیه روسیه به همکاری و تجارت با این کشور ادامه میدهند. در سایر حوزهها نیز ازجمله درزمینههای تأمین انرژی هم مشتریان انرژی روسیه درصدد رفع تحریمها و موانع موجود بر سر همکاری با روسیه بوده و هستند. ویکتور اوربان، نخستوزیر مجارستان، پیشتر بیان داشته بود که پیشنهاد کمیسیون اروپا برای ممنوعیت تحویل نفت و گاز روسیه به کشورهای اتحادیه اروپا از سال ۲۰۲۷ را وتو خواهد کرد. اوربان در مصاحبهای هشدار داده است که این طرح عواقب اقتصادی شدیدی را بر خانوارها و مشاغل مجارستانی تحمیل خواهد کرد. درعینحال اخیراً نیز شاهد افزایش انتقادات از سیاستهای دوگانه غرب درقبال موضوع روسیه هستیم. در ادامه همین انتقادات مائو نینگ، سخنگوی وزارت امور خارجه چین ضمن اتخاذ موضعی روشن در قبال این محدودیتها بیان داشته است که اکثر کشورها، ازجمله کشورهای عضو اتحادیه اروپا، همچنان با مسکو تجارت میکنند.
حال شاهد آن هستیم که در حوزه تأمین انرژی هستهای، شرکت روساتم به نمایندگی از دولت روسیه در جایجای دنیا ، درحال گسترش همکاریهاست و شرکتهای روسی در حال ساخت بیش از یکسوم رآکتورهای جدید در سراسر جهان هستند. ازاین رو به اعتقاد کارشناسان، اتحادیه اروپا همچنان به سوخت هستهای روسیه وابسته است. شرکت روساتم که بهنوعی بزرگترین رقیب شرکتهای غربی درزمینه انرژی هستهای شناخته میشود، بهتازگی تمایل خود را برای گسترش همکاریها اعلام و هدف از این اقدام را، جهانیسازی فعالیتهای هستهای روساتم و تلاش برای گسترش حضور در بازار جهانی ازجمله در کشورهای آسیایی،آفریقایی و آمریکایِلاتین بیان داشته است. همچنین لازم به یادآوری است که روساتم در کشورهای مصر (نیروگاه الضبعة)، ایران (نیروگاه بوشهر)، هند و ترکیه (آککویوی) فعالیتهای گستردهای داشته و دارد .
همین گسترش و تعمیق روابط طی سالیان اخیر منجر به افزایش همکاریها بین آژانس بینالمللی انرژی اتمی (IAEA) و روساتم گردیده که در چارچوب همین همکاریها در فوریه گذشته، نشستی مشترک بین رافائل گروسی مدیرکل آژانس انرژی اتمی و الکسی لیخاچف مدیرعامل روساتم در مسکو برگزار و طی آن برای استقرار یک گروه جدید از ناظران آژانس بینالمللی انرژی اتمی از طریق خاک روسیه در نیروگاه هستهای زاپوریژژیا –بهعنوان بزرگترین نیروگاه اروپا– توافق گردیده و اجراشده بود. خاطرنشان میسازد پیشبینی میگردد دور جدیدی از رایزنیها بین روسیه و آژانس در ماه ژوئن سال جاری با موضوع بررسی مسائلی درزمینه ایمنی و امنیت تأسیسات هستهای و نیز تقویت نظارت آژانس در نیروگاه زاپوریژژیا که در مناطق تحت کنترل روسیه واقعشده است برگزار خواهد شد.
هرچند باوجود تنشهای سیاسی و ژئوپلیتیکی، طی سالیان گذشته مذاکرات و ارتباطات میان ایالاتمتحده و روسیه در خصوص انرژی هستهای و اورانیوم غنیشده همچنان ادامه یافته است. صدالبته قابل پیشبینی است که نیاز ایالاتمتحده به اورانیوم غنیشده روسیه این مذاکرات و تعاملات را ادامهدار کرده است. چراکه باوجود وضع قانون منع واردات اورانیوم روسی توسط جو بایدن، رئیسجمهور سابق ایالاتمتحده و در ادامه پاسخ صریح روسیه مبنی بر اعمال محدودیتهایی برای صادرات اورانیوم غنیشده به ایالاتمتحده، شاهد آن هستیم که طی سالیان اخیر روسیه بزرگترین صادرکننده اورانیوم غنیشده به آمریکا بوده و فقط در سال ۲۰۲۳ آمریکا بهتنهایی بیش از ۷۰۰ تن اورانیوم غنیشده از روسیه وارد کرده است که ارزشی بالغبر ۱.۳ میلیارد دلار داشته است. دراین خصوص الکسی لیخاچف رئیس روساتم بیان داشته است که باوجود تمام ممنوعیتها آمریکا همچنان به خرید اورانیوم از روسیه ادامه میدهد چراکه برای آنها بسیار سودآور میباشد.
هرچند در پس این شرایط، ایالاتمتحده برای جبران کمبودهایی که احتمالاً درآینده وجود داشته باشد بودجهای معادل ۲.۷ میلیارد دلار برای افزایش ظرفیتهای داخلی غنیسازی اورانیوم تخصیص داده است. درحالیکه تلاشهای آمریکا در جهت افزایش ظرفیت تولید اورانیوم غنیشده روزبهروز بیشتر میشود اما واقعیت بازار و شرایط موجود، منعکسکننده تعارض میان اهداف سیاسی و نیازهای اقتصادی است و یا به زبان سادهتر "نشاندهنده اثر واقعی منافع و واقعیات اقتصادی کشورهای غربی و تأثیر تحریمهای موجود بر اقتصاد خودشان".
حال با قاطعیت بیشتری میتوان بیانداشت که پساز اعمال تحریمهای گسترده غرب علیه روسیه بعد از مناقشه اوکراین، این همکاریها همچنان ادامه داشته و یکی از اصلیترین دلایل این تداوم، وابستگی غرب به منابع روسیه بهعنوان مهمترین عضو از زنجیره تأمین جهانی سوخت هستهای میباشد، چراکه روسیه حدود ۴6٪ از ظرفیت جهانی را تبدیل و حدود 40٪ از ظرفیت غنیسازی را در اختیار داشته و همچنین سوخت بسیاری از کشورها نظیر جمهوریچک ،اسلواکی، بلغارستان و مجارستان را تأمین مینماید. درعینحال تأمین برق برخی از کشورهای اروپایی هم هنوز درگرو همکاری با روساتم است که قطع یا کاهش این همکاریها میتواند منجر به کاهش تولید برق، وابستگی بیشتر به گاز و نهایتاً بالاتر رفتن هزینههای تولید انرژی شود.
در پایان خاطرنشان میسازد بسیاری از کارشناسان غربی هشدار دادهاند که تحریمهای یکجانبه غرب، آسیب بیشتری به کشورهایی که آنها را اعمال میکنند، نسبت به خود روسیه وارد میکند که یکی از مهمترین مصداقهای آن وابستگی غرب به منابع سوخت هستهای روسیه و نیز عدم قطع همکاری بسیاری از کشورهای غربی با روساتم میباشد.
نویسنده : نوید دانشور
301
نظر
ارسال نظر برای این مطلب