امین مهدوی

اروپا همواره مقصد جذاب و قابل دسترسی برای مهاجران از اقصی نقاط جهان بوده است. این قاره با توجه به شرایط تقریبا مساعد اقتصادی به عنوان یک هدف برای بسیاری از مهاجران قانونی و غیر قانونی تعریف می‌شود. برای همین این قاره پس از شروع جنگ سوریه در سال که۲۰۱۵ موج بزرگی از مهاجرت را به همراه داشت و سپس بحران کرونا تحت فشار سنگین از سوی جریان های داخلی مانند راست افراطی برای کنترل مرزی و سخت گیری در امر مهاجران بوده است. در همین راستا کشورهای حوزه شنگن که شامل اعضای اتحادیه اروپا و چند کشور دیگر می شوند، به دنبال چاره ورزی برای این مسئله هستند. نکته مهم این است که این کشورها در سال جاری که سال انتخابات پارلمانی اروپا است به دنبال تغییرات گسترده و مدیریت این موضوع هستند تا شاید بتوانند مانع از رشد راست افراطی شوند. در واقع بهانه های آنها برای این سخت گیری ها مبارزه با تروریسم، قاچاق انسان و حمایت از حقوق بشر است، اما درواقع اروپا به دنبال کاهش فشارهای اجتماعی و سیاسی است تا بتواند از بحران های مختلفی که با آن دست و پنجه نرم می کند رهایی یابد.
اقدامات اروپا

اتحادیه اروپا در راستای مبازره با حضور مهاجران برنامه های گوناگونی را تبیین کرده است. آنها با کشورهای غیر اروپایی هم مرز که مهاجرت غیر قانونی از آنجا زیاد است، قراردادهای همکاری گسترده‌ای را منعقد کرده اند و با پرداخت نوعی یارانه به ان کشورها سعی در کنترل مرزی و کاهش موج مهاجرت دارند. موریتانی از جمله کشورهایی است که اروپا در حال همکاری با در راستای برنامه نقشه مشترک است. بر اساس این طرح اتحادیه اروپا کمکی۲۱۰ میلیون یورویی برای مبارزه با ریشه های مهاجرتی در موریتانی اختصاص می دهد و به دنبال اشتغال زایی و مبارزه با قاچاق انسان در این کشور است[1].

این رویکرد اروپا که پیش تر در قبال تونس هم پیاده سازی شده است با انتقاداتی روبه‌رو است که دولت های مذکور با بد رفتاری و تبعیض با مهاجران برخورد کرده و این مسئله باعث خدشه دار شدن اعتبار اروپا می شود. هرچند اروپا به دنبال بررسی این موضوع است اما به نظر می رسد که چندان این مسئله برایش مهم نباشد و تا زمانی که این کشورها میتوانند روند مهاجرت را کنترل کنند و یا کاهش دهند حمایت اروپا را خواهند داشت. هرچند ممکن است که اروپا از آنها درخواست کند در صورت تایید رفتار تبعیض آمیز با مهاجران کمی در اصلاح آن بکوشند تا مشوق های مالی بیشتری را به آنها ارائه دهد. اما این موضوع که اروپا و عملکردش از دلایل اصلی مهاجرت مردم به این قاره هستند را نمی توان به آسانی کنار گذاشت. کشورهای اروپایی با تاکید گسترده بر منافع اقتصادی و سیاسی خویش در قبال دیگر کشورها در برخی موارد ناامنی برای آنها به ارمغان آوردند و یا اقتصاد کشورهایی مانند کشورهای حوزه ساحل آفریقا را با چالش روبه‌رو کردند. در واقع اروپا به دنبال پاک کردن اثر جرم خود و فرار از تبعات اقداماتش است که بنظر می رسد در نیل به آن چندان موفق نشود، هرچند به دنبال راه های مختلفی برای مدیریت این موضوع است.

در کنار اقدامات ذکر شده اروپا سخت‌گیری ها و تغییراتی در قوانین حوزه شنگن را مد نظر دارد تا بتواند براساس آن معضل مهاجران گسترده و غیر قانونی را مدیریت کند. طبق این توافق جدید در صورت «تهدید شدید امنیتی» یکی از کشورهای عضو شنگن می‌تواند مجوز کنترل مرزهایش را در داخل حوزه شنگن صادر کند. با این حال این کنترل مرزی تنها به مدت دو سال می‌تواند ادامه پیدا کند و این مدت تنها برای یک سال نیز قابل تمدید است.[2]

این اقدام که برای تایید و تصویب باید به پارلمان و شورای اروپا برود، در واقع تلاش اروپا برای حفظ حوزه شنگن است زیرا برخی کشورهای این حوزه پس از افزایش موج مهاجران تلاش کردند که کنترل های مرزی با کشورهای همسایه را تشدید کنند که این موضوع زمینه ساز شکل گیری اختلاف میان اعضا شده بود. برای همین طبق طرح اصلاحی که از سال۲۰۲۱ ارائه شده بود در چند روز گذشته اعضا درباره آن به توافق رسیدند تا دامنه اختلافات را کاهش دهند[3].
هدف اصلی اروپا؟

به نظر می رسد این اقدام اروپا در مهار مهاجرت چندان راه گشا نباشد و حتی افزایش فرایند دیپورت هم نمی تواند از فشارها بر دولتمردان اروپایی بکاهد. در واقع راهکارهای مقطعی اروپا برای مدیریت مهاجرت بیشتر جنبه‌ی تبلیغی دارد و اروپا و به طور خاص اتحادیه اروپا به دنبال استفاده از آن برای پیشبرد اهداف بزرگتر و افزایش حوزه نفوذ خود است. در واقع اروپا به بهانه‌ی مبارزه با مهاجرت غیر قانونی در کشورهای مختلف سرمایه گذاری اقتصادی می کند و در تلاش است که در اقتصادهای آنها شریک شود، این موضوع را میتوان در چارچوب دروازه جهانی اروپا تعریف کرد که این اتحادیه برای بقا و ارتقای جایگاه خود به آن نیاز دارد. البته که اروپا علاوه بر منافع اقتصادی و سیاسی به دنبال حفظ جایگاه خودبه عنوان حامی حقوق بشر است، جایگاهی که با جنگ غزه و سکوت برخی کشورهای اروپایی بسیار نزد افکار عمومی جهان مخدوش شده است. بنابراین اروپا در تلاش است که اهداف چند سطحی خود را در یک بازه زمانی چندین ساله تعریف کند و به آنها دست یابد.


[1] reuters.com

[2] euronews.com

[3] border-security-report.com