826
در سالهای اخیر شاهد آن هستیم که پاکستان به دلایل مختلف امنیتی، سیاسی و حتی اقتصادی با همسایگانی نظیر افغانستان و هند در کشمکش و درگیری میباشد، درگیریهایی که پیامدهای اقتصادی و لجستیکی فراوانی با خود به همراه داشته و عملاً حملونقل کالاها در آسیای مرکزی و جنوبی را تحتالشعاع قرار داده است. تنشهای بیشماری که چالشهایی جدی را برای پرسودترین بازارهای صادراتی این کشور ایجاد کرده است. بهواقع حل این درگیریها برای کشورهای آسیای مرکزی که در تلاشاند از طریق افغانستان به سمت جنوب و بنادر دریایی پاکستان که راه را به اقیانوس هند باز میکنند، تجارت داشته باشند، امری پراهمیت میباشد.
در این میان باوجود میانجیگری کشورهایی نظیر چین، قطر و ترکیه و اعلام آتشبس پاکستان با افغانستان در چند هفته اخیر اما باز شاهد آتش پراکنیهای پاکستان برعلیه طالبان بودهایم.[1]
این کشمکشها از درون سیاستهای منطقهای نادرست پاکستان و نیز عدم پذیرش واقعیتهای جاری منطقه توسط سران پاکستان بوجود آمده و عملاً باعث بروز مشکلاتی برای کشورهای محصور در خشکی در آسیای مرکزی شده است. کشورهایی که به دنبال تنوع بخشیدن به شرکا و مسیرهای تجاری خود بوده و با تعریف چندین پروژه منطقهای و بینالمللی در تلاش برای جذب منابع و توسعه خود هستند.
در همین راستا چندین پروژه اقتصادی و لجستیکی آغاز شده نظیر کریدور آسیای مرکزی-جنوب آسیا، راهآهن سراسری افغانستان، پروژه اتصال راهآهن قزاقستان به افغانستان، خط لوله انتقال گاز طبیعی تاپی TAPI و پروژه برق CASA-1000 راه درازی تا تکمیل شدن داشته است و در دل بحرانهای ناشی از اختلافات پاکستان و یا بحرانهای داخلی این کشور دچار تأخیر گردیدهاند. کریدور ریلی ترانس افغان که درجهت اتصال آسیای مرکزی به پاکستان و هند در حال بررسی میباشد و نیز اجرای کامل خط لوله تاپی و مسیرهای آسیای مرکزی با توجه به این تنشها مورد بیاعتمادی بخصوص برای کشورهای قزاقستان، قرقیزستان، ازبکستان، ترکمنستان و تاجیکستان و حتی روسیه قرارگرفته است. این وضعیت با منافع ازبکستان، ترکمنستان و حتی روسیه در تضاد قرار میگیرد و عملاً منجر به بروز ابهام در خصوص آینده مسیرهای ترانزیتی حیاتی منطقه خواهد شد.
به یاد داریم پیشتر و با بهرسمیت شناختن طالبان بهعنوان شریک ضدتروریسم در بیانیه مشترک ولادیمیر پوتین و نارندرا مودی و تأکید بر اطمینان از اقدامات جامع و مؤثر بودن مبارزه با تروریسم توسط طالبان،[2]
عملاً روایت پاکستان درخصوص «تهدید طالبان» بیاثر شده و تلاش پاکستان برای منزویسازی طالبان تضعیف گردیده است.[3]
درست در همین نقطه و با توجه به ضرورت برقراری تعادل میان فرصتهای سیاسی و اقتصادی با ریسکهای ژئوپولیتیکی و اهمیت شناخت وضعیت فعلی در افغانستان و ضعیف بودن احتمال وجود جایگزینی مناسبتر برای حکومت افغانستان، اسلامآباد گزینه دیگری جز تعامل با طالبان نداشته و ملزم به ایجاد تعادل در روابط خواهد بود.
دردیگر سو باید بدانیم هرچند چین بهعنوان شریک راهبردی پاکستان شناخته شده است اما بایستی در نظر داشت پکن در افغانستان منافع مستقیم و مهمی داشته و نمیتوان انتظار حمایت بیقیدوشرط چین از پاکستان را داشت.
در کنار پکن، مسکو نیز از توسعه روابط با طالبان استقبال کرده و با سیاستی متعادل در حمایت از این کشور و در چارچوب «فرمت مسکو» با همکاری کشورهای منطقه و شرکای بینالمللی برای هماهنگی سیاسی و امنیتی در مورد مسائل افغانستان اقداماتی مدون و سازماندهیشده را انجام داده است.[4]
برای روسیه اتکا به یک مسیر ترانزیتی جهت دسترسی به جنوب مطلوب نبوده و آشکارا در پی تنوعبخشی به مسیرهای ترانزیتی خود بوده و این تنوع برای کرملین اهمیت ژئوپلتیکی دارد.
حالا و در این شرایط، افزایش تنشهای خارجی پاکستان با افغانستان و هند در کنار ناآرامیهای داخلی خود در ایالتهای خیبرپختونخوا و بلوچستان و با تشدید حملات تروریستی، موقعیت منطقهای پاکستان بیش از پیش تضعیف شده و حالا شاهد افول جایگاه پاکستان هستیم.[5]
طی ماههای اخیر، پاکستان مرگبارترین روزهای خود را در دل بحرانهای داخلی تجربه کرده است که با تشدید خشونتهای شبهنظامیان و عملیات ضد تروریستی همراه بوده است. همزمان تنشهای مرزی پیدرپی با افغانستان و ادعاهایی مبنی بر دخالتها و تحریکات از جانب هند در ایالات بلوچستان و خیبر پختونخوا اوضاع خارجی پاکستان را درگیر آسیبپذیریهای فراوانی کرده است.[6]
با تمام این اوصاف بنظر میرسد پاکستان نهتنها در حلوفصل تنشها و اختلافات داخلی خود ناتوان است بلکه ارتباطات راهبردی با همسایگان خارجی را نیز ازدستداده است. ناتوانی پاکستان در مدیریت ارتباطات خارجی خود و عدم شناخت درست منطقه و نیز عدم پذیرش مشروعیت منطقهای طالبان پیامدهای بسیاری را سبب شده است. باید توجه داشت پاکستان نه تنها دچار بحران سیاسی است بلکه با توجه به جمیع جهات و رخدادهای اخیر میتوان بیان داشت این کشور دچار بحران هویتِ نظامِ سیاسی گردیده است. بحرانی که در پس انتخاب راهبردهای اشتباه نهایتاً موجب تضعیف بیشتر جایگاه پاکستان در منطقه و جهان خواهد شد.
نویسنده : نوید دانشور
[1] https://timesca.com/tensions-simmer-between-pakistan-and-afghanistan-in-setback-for-central-asian-trade-hopes
[2] https://tn.ai/3464632
[3] https://iuvmpress.co/fa/post/%D8%AA%D9%85%D8%B1%DA%A9%D8%B2-%D8%AC%D8%BA%D8%B1%D8%A7%D9%81%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%AC%D8%AF%DB%8C%D8%AF-%D8%AF%D8%A7%D8%B9%D8%B4-%D8%AE%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86-%D8%AA%D9%87%D8%AF%DB%8C%D8%AF%DB%8C-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86
[4] https://ria.ru/20251007/afganistan-2046788910.html
[5] https://www.crisisgroup.org/asia-pacific/afghanistan/another-south-asia-cross-border-crisis-afghan-and-pakistani-forces-clash
[6] https://www.arabnews.pk/node/2625446
نظر
ارسال نظر برای این مطلب