نوید دانشور

طی سال‌ها و ماه‌های گذشته به دفعات بحث ایجاد کریدور زنگه‌زور از سوی ترکیه و دولت جمهوری آذربایجان، به دلیل اهمیت ژئوپلیتیک آن در محافل سیاسی و رسانه‌ای ایران بسیار موردتوجه بوده و گاهی با اسامی چون کریدور ناتو و شاهراه نفوذ یاد می‌گردید. درعین‌حال طی سالیان اخیر عموماً در دولت دوازدهم به ریاست حسن روحانی و خصوصاً دولت سیزدهم به ریاست شهیدِ جمهور سید ابراهیم رئیسی، در این خصوص مباحثی مطرح گردیده بود. هرچند طی دولت دوازدهم آن‌چنان‌که باید به این مسئله مهم پرداخته نشده و گاهی با غفلت‌هایی از کنار آن به‌سادگی عبور می‌شد. امّا پس از روی کار آمدن دولت سیزدهم جمهوری اسلامی ایران به ریاست سید ابراهیم رئیسی که در بخش سیاست خارجی آن‌که سیاست حسن هم‌جواری سرلوحه امور آن بوده است، تمام تلاش‌ها معطوف به حل معضل و به دست آوردن حداکثری منفعت ملی برای جمهوری اسلامی ایران بود. به‌گونه‌ای که در آخرین روز کاری ریاست جمهوری اسلامی ایران، دکتر سید ابراهیم رئیسی و پس از انجام دیدار مشترک با همتای آذری خود خبرهای بسیار خوبی از توافقات به‌دست‌آمده مخابره گردید.

در اینجا لازم به ذکر است پس‌‌‌‌ از توافق‌‌‌‌ آتش‌‌‌‌بس‌‌‌‌ میان دو کشور آذربایجان و ارمنستان با میانجیگری ایران و روسیه‌‌‌‌، مسئله‌‌‌‌ «کریدور زنگه‌زور » به‌‌‌‌عنوان مسیر دسترسی‌‌‌‌ زمینی‌‌‌‌ میان خاک اصلی‌‌‌‌ جمهوری آذربایجان به‌‌‌‌ نخجوان، از طریق‌‌‌‌ قلمرو ارمنستان، به‌‌‌‌ مهم‌‌‌‌ترین‌‌‌‌ چالشی تبدیل‌شده است که پتانسیل‌‌‌‌ افزایش‌‌‌‌ تنش‌‌‌‌ها و حتی‌‌‌‌ درگیری نظامی‌‌‌‌ در منطقه‌‌‌‌ را داشته است. اما ازآنجاکه از الزامات این توافق عبور این مسیر از مرز ایران می‌باشد طبیعتاً به یکی از مهم‌ترین مسائل سیاسی، امنیتی و اقتصادی برای ایران تبدیل‌شده است. از مهم‌ترین اهداف کریدور زنگه‌زور متصل شدن اروپا به‌‌‌‌ قفقاز، آسیای مرکزی و درنهایت‌‌‌‌ آسیای جنوبی‌‌‌‌ و جنوب شرقی‌‌‌‌ بدون عبور از روسیه‌‌‌‌ است‌‌‌‌ که کشورهای منطقه‌‌‌‌، به‌‌‌‌ویژه ترکیه‌‌‌‌ و جمهوری آذربایجان به دنبال بهره‌‌‌‌بردن از این‌‌‌‌ فرصت‌‌‌‌ برای تثبیت‌‌‌‌ جایگاه سیاسی و اقتصادی خود بخصوص در این منطقه می‌باشند. جمهوری اسلامی ایران واکنش مثبتی نسبت به بازگشت حاکمیت قره‌باغ به آذربایجان داشته اما با ایجاد دالان زنگه‌زور به‌منظور ایجاد ارتباط زمینی میان خاک اصلی جمهوری آذربایجان و جمهوری خودمختار نخجوان به‌شدت مخالفت می‌کند، چراکه با ایجاد این کریدور نتنها نقشه‌های جغرافیایی منطقه دستخوش تغییر خواهند شد بلکه ممکن است با انسداد مرز زمینی بین ایران و ارمنستان راه ارتباطی ایران به اروپا مسدود شده و عملاً منافع اقتصادی، سیاسی و حاکمیتی ایران مخدوش خواهد شد. در ثانی جمهوری اسلامی ایران بارها با تأکید بر حفظ حقوق ملت‌ها و کشورها علی‌الخصوص حفظ حقوق همسایگان خود، با هرگونه حضور نیروهای ثالث در کشورهای منطقه مخالفت کرده و پیش‌بینی می‌گردد با مطرح‌شدن طرح‌های رویاپردازانه و متوهمانه ای چون دالان زنگه‌زور پای نیروهای دولت ها و کشورهای خارج از منطقه به این جغرافیای خاص بازخواهد شد.

در خصوص وضعیت امروز منطقه قره‌باغ و حواشی مناقشات بین باکو و ایروان و مسئله کریدور زنگه زور مطالب بسیاری تحلیل و نقل‌شده است اما آنچه لازم است در این مجال به آن پرداخته شود پیگیری‌های مجدانه آیت اله سید ابراهیم رئیسی در این حوزه بوده و نیز یادآوری تلاش‌های خالصانه ایشان در حل‌وفصل معضلات و چالش‌های عمدتاً باقی‌مانده از دولت‌های قبل، که گاه با بی‌تدبیری و گاه با عدم شناخت درست مسائل حاصل و حادث‌شده و آثار آن همچنان باقی‌مانده بود. در حوزه چالش‌های مرتبط با موضوع کریدور زنگه زور هم آخرین پرونده در دست حل مرحوم سید ابراهیم رئیسی همین موضوع بوده که در آن به موفقیت چشمگیری دست‌یافته و توافقات بسیار خوبی حاصل‌شده بود.

در همین خصوص لازم به ذکر است روز اول خرداد‌ماه الهام علی‌اف ریاست جمهوری آذربایجان ضمن حضور در سفارت جمهوری اسلامی ایران در باکو و گرامیداشت مقام آیت اله سید ابراهیم رئیسی و دیگر شهدای این حادثه یادآور گردید «شخص سید ابراهیم رئیسی حیات خود را فدای توسعه و پیشرفت ایران داشته و هم قبل از ریاست جمهوری و هم در دوران ریاست جمهوری در پاسداشت منافع ملی ملت ایران نقش بزرگی داشته‌اند و حتی ساعاتی قبل از وقوع این حادثه و فاجعه در دیدار مشترکی که در مرزهای ایران و آذربایجان داشتیم هر دو این دیدار مهم را دیدار تاریخی نامیده و بر اراده مشترک دو دولت در توسعه روابط و آینده مثبت این روابط تأکید شده و بخش بزرگی از نقشه راه ارتباطات آتی را ترسیم کردیم که قطعاً حافظ منافع هر دو ملت مسلمان ایران و آذربایجان خواهد بود.» وی در پایان ضمن عرض تسلیت به ملت و دولت ایران سید ابراهیم رئیسی را برادری بزرگ برای خود و ملت آذربایجان نامید.

در پایان باید خاطرنشان کرد دکتر سید ابراهیم رئیسی در تمام دوران خدمت خود، به‌حق از قرآن و اسلام و جمهوریت نظام دفاع کرده و درنهایت هم با آغوشی باز در حین خدمت درراه اعتلای اسلام و ایران در شب میلاد امام هشتم شیعیان جهان به دیدار حق شتافت. در طول دو و نیم سال فعالیت دولت مردمی سیزدهم به ریاست دکتر سید ابراهیم رئیسی، بیش از 28 سفر خارجی به سرانجام رسیده و با دستانی پر در حوزه سیاست خارجی پرونده ریاست شهید بزرگوار دکتر سید ابراهیم رئیسی بر دولت سیزدهم به پایان می‌رسد.



« وَبَشِّرِ الصَّابرِینَ الَّذینَ إِذَا أَصَابَتْهُمْ مُصِیبَهٌ قَالُوا إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَیْهِ رَاجِعُونَ »