بعد از گذشت ۵ سال از ولیعهدی محمد بن سلمان در عربستان، این کشور در ابعاد مختلف سیاسی و اقتصادی و مذهبی و… دچار تغییرات قابل توجهی شد و بسیاری معتقدند که آینده‌ای نامعلوم پیش روی سعودی‌ها قرار دارد.
محمد بن سلمان منصب ولیعهدی در ۱۱ ژوئن ۲۰۱۷ را بر عهده گرفت و جانشین «محمد بن نایف آل سعود» شد و به این ترتیب به یکی از مهم‌ترین تصمیم گیرندگان در عربستان تبدیل شد. از آن زمان، عربستان سعودی شاهد تحولات بسیاری در سطوح مختلف مذهبی ، اقتصادی و همچنین در جزئیات روابط داخلی خاندان حاکم سعودی بوده است.
بن سلمان در سال‌های اخیر تلاش کرده تا راه رسیدن به تاج و تخت را هموار کند که سیاست «باز » را در جامعه عربستان سعودی از طریق ابزارهایی که قبلاً در این کشور رایج نبود، دنبال کرده است.او ماهیت حکمرانی و مبانی جامعه را تا حد زیادی تغییر داده است.عربستان در پنج سال گذشته در سطح جامعه شاهد تغییرات کیفی بود، زیرا اجازه افتتاح سینماها و برگزاری کنسرت به شهروندان سعودی داده شد. این کشور هنرمندانی را از سراسر جهان به خود جذب کرد که برای اولین بار در این کشور کنسرت برگزار کردند و هدف آنها جلب مخاطبان داخلی و جوانان بود تا برای تغییری که بن سلمان به دنبال آن بود آماده شوند. همچنین به زنان مجوز انجام فعالیت‌های جدید داده شد، فعالیت‌هایی که پیش از آن ممنوع بود.
تغییرات اجتماعی در عربستان فراتر از محدودیت‌های عرفی بود که تا اجازه میزبانی مهمانی‌ها و جشنواره‌های مختلط پیش رفت؛ رخدادهایی که بحث‌هایی را در داخل و خارج عربستان در مورد هدف این تغییرات برانگیخت.
از نظر تاریخی، دولت سعودی بر سه ستون اصلی بنا شده است: وهابیت، طایفه گرایی و نفت. تحلیلگران بر این باورند که سیاست‌های محمد بن سلمان در نهایت منجر به جابجایی سه مبنایی شد که ستون‌های تاریخی دولت را نمایندگی می‌کردند.
به حاشیه راندن جنبش‌های دینی توسط بن سلمان با اقدامات بسیاری از جمله محدود کردن نقش کمیته امر به معروف و نهی از منکر که یک دستگاه پلیس مذهبی در کشور بود ظاهر شد.
ولیعهد سعودی در مصاحبه جنجالی خود با مجله آمریکایی «آتلانتیک» اعلام کرد که عربستان در حال پیشروی است و به تدریج رویکرد مذهبی چند دهه‌ای خود را کنار می گذارد. بن‌سلمان به نقش شیخ «محمد بن عبدالوهاب» را که به عنوان یک فردی که در تأسیس عربستان سعودی شریک بود اشاره و او را «فقط یک واعظ» توصیف کرد.
تحلیلگران بر این باورند که رویارویی که بن سلمان با جنبش مذهبی آغاز کرد، نه بر اساس حرکت قطار «مدرنیته» بود و نه نگران جریان مذهبی بود که فتواهای مد نظر خود را برای آل سعود صادر کرد؛ بلکه بیشتر به دنبال ایجاد زمینه اجتماعی مناسب برای عادی‌سازی با رژیم اسرائیل در راستای جلب رضایت آمریکایی‌ها بوده است.
هنگامی که نشانه‌های عادی‌سازی آشکار بین امارات و رژیم صهیونیستی در اوایل سال ۲۰۱۹ و پس از آن امضای عادی سازی در چارچوب توافق‌نامه‌های موسوم به «ابراهیم» آغاز شد، رسانه‌های صهیونیستی بسیاری از روابط نزدیک مسئولان اسرائیلی با تجار و مقامات سعودی را فاش کردند.
محمد بن سلمان گفتمان شفاف‌تری در رابطه با موضع عربستان سعودی در قبال فلسطین ایجاد کرد. این امر در بیانیه‌های رسمی عربستان در طول سال‌های حکومت «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهور سابق آمریکا و معامله قرن آشکار بود؛ اقدامی که از یک سو فاصله بین مردم منطقه و رژیم سعودی را دور کرد و از سوی دیگر عربستان سعودی را در گروه کشور سازش کار پنهان قرار داد.
این مسیر شتاب‌زده به سمت عادی‌سازی با عقب‌نشینی آشکار عربستان در حمایت از آرمان فلسطین و فلسطینی‌ها و همچنین در انتقاد از مقاومت آنها و حتی بازداشت اعضای برجسته آن به‌ویژه« محمد الخضری» (نماینده حماس در عربستان سعودی) همراه بود.
این در حالی است که «جو بایدن» رئیس جمهور آمریکا هم اکنون در عربستان به سر می برد و تلاش دارد تا روند عادی‌سازی روابط بین عربستان و رژیم صهیونیستی را تقویت کند.
اداره کل هوانوردی غیرنظامی عربستان در ساعات اولیه بامداد روز گذشته اعلام کرد که عربستان سعودی تصمیم گرفته است حریم هوایی خود را به روی همه شرکت‌های هواپیمایی که « الزامات عبور از حریم این کشور را دارند » از جمله اسرائیل باز کند.رئیس جمهور آمریکا در خصوص بازگشایی حریم هوایی عربستان بر روی پروازهای رژیم صهیونیستی اعلام کرد که این یک رویداد بزرگ و نخستین گام در راستای عادی‌سازی بزرگ‌تر روابط میان عربستان و اسرائیل است.
دولت بایدن تأکید دارد که درصدد گسترش توافق‌های موسوم به «ابراهیم» است که برخی از کشورهای عربی را به‌سمت عادی‌سازی روابط با رژیم صهیونیستی در دوره ریاست‌جمهوری «دونالد ترامپ» سوق داد.
فروپاشی خاندان سعودی و شکاف در منطقه
ناظران معتقدند که ممکن است محمد بن سلمان به دلیل سیاستی که در تضاد با پیشینیانش در سطوح داخلی و خارجی اتخاذ کرده،پایان حکومت خاندان حاکم را تسریع کند و تاج و تخت آن را که نزدیک به ۱۰۰ سال طول کشید، سرنگون کند. او هر گونه پیوند احتمالی را در خاندان آل سعود که عمدتاً از اختلافات داخلی نشات می گیرد، از بین برد، اما ولیعهد کنونی آن را به موج احتمالی کودتا، انقلاب و غیره تبدیل کرد.
محمد بن‌سلمان در سال‌های اخیر عمویش «احمد بن عبدالعزیز» پسر عموی او «محمد بن نایف» و دیگر شاهزادگان از جمله «سعود بن نایف» و پسرش عبدالعزیز به اتهام توطئه علیه بازداشت کرد که بحث‌ها را در این زمینه برانگیخت . آینده ثبات در عربستان و سرنوشت حکومت آل‌سعود باتوجه به دستگیری شاهزادگان ارشد خاندان سلطنتی نشانه جدیدی از تشدید کنترل بن سلمان بر قدرت در این کشور است که نشان می‌دهد خاندان حاکم شاهد شکاف خطرناکی در موجودیت خود است».
در سطحی وسیع‌تر، شکاف‌ها تا کل منطقه خلیج فارس رسیدند که این آشفتگی‌ها از جمله محاصره قطر در ژوئن ۲۰۱۷ بود.این رخداد بدترین بحران از زمان تاسیس شورای همکاری خلیج فارس در سال ۱۹۸۱ بود که محمد بن سلمان مورد انتقاد گسترده‌ای قرار گرفت.
جنگ یمن
عربستان سعودی از سال ۲۰۱۵ و زمانی که «سلمان بن عبدالعزیز » پادشاه عربستان و محمد بن سلمان پسر او وزیر دفاع شده بود، رهبری یک ائتلاف نظامی را علیه یمن- فقیرترین کشور عربی- آغاز کرد تا به بهانه بازگرداندن «عبدربه منصور هادی» رئیس جمهوری مستعفی و فراری این کشور به قدرت، به اهداف و زیادی خواهی‌های سیاسی خود جامه عمل بپوشاند.
نهادهای وابسته به سازمان ملل متحد از جمله بهداشت جهانی و یونیسف بارها هشدار داده‌اند که بر اثر ادامه حملات متجاوزان به یمن، مردم این کشور با قحطی و بروز یک فاجعه انسانی که در قرن گذشته بی‌سابقه است، روبه رو هستند.
هفته گذشته نیز کمیته بین‌المللی صلیب سرخ گزارشی را درباره وضعیت انسانی در یمن منتشر کرد و «بشیر عمر» نویسنده این گزارش آن را یک «وحشت غیرقابل تصور» توصیف کرد. دو سوم از جمعیت برآورد شده ۳۰,۵ میلیون نفری یمن فاقد دسترسی به خدمات درمانی اساسی و بیش از چهار میلیون نفر دیگر در پی درگیری‌ها آواره شده‌اند.
ترور جمال خاشقجی
در اکتبر ۲۰۱۸ «جمال خاشقجی» روزنامه‌نگار سعودی منتقد این کشور، در کنسولگری عربستان سعودی در استانبول کشته شد و یک بحران دیپلماتیک جدی ایجاد شد. ولیعهد صدور دستور ترور خاشقجی از سمت ریاض را انکار کرد.
بر اساس گزارشی که نیویورک تایمز منتشر کرد محمد بن سلمان یک سال قبل از قتل خاشقجی یک کمپین امنیتی مخفیانه برای سرکوب مخالفان ایجاد کرده بود و برخی مقامات آمریکایی اعلام کردند که این کمپین شامل نظارت، آدم ربایی، دستگیری و شکنجه سعودی‌ها بوده است.
فساد فزاینده و سرکوب گسترده
دستگیری نویسندگان، روزنامه نگاران، اقتصاددانان، دانشمندان و فعالان حقوق بشر در عربستان افزایش یافته است. به گفته «سعود القحطانی» مشاور بن سلمان، این امر بدون تبعیض شامل مردان و زنان می‌شود.علاوه بر محاکمه‌های ناعادلانه، قتل‌های غیرقانونی، کشتارهای غیرمستقیم از طریق بی‌توجهی به سلامت زندانیان، شکنجه‌های شدید و اعدام‌های دسته جمعی که تعداد آنها نیز زیاد است، افزایش یافت.
سازمان عفو بین الملل اخیرا دوران محمد بن سلمان را تاریک‌ترین دوره عربستان در زمینه حقوق بشر و آزادی ها از زمان رسیدنش به ولیعهدی دانست.
این سازمان اعلام کرد: از زمان رسیدن محمد بن سلمان به ولیعهدی در سال ۲۰۱۵ میلادی، این کشور شاهد سرکوب‌های گسترده علیه آزادی بیان است که جامعه حقوق بشر و طیف وسیعی از مردم را که به هرشکلی مخالفت یا انتقاد خود را اعلام کردند، هدف قرار داده است.
در سطح اقتصادی مالیات‌ها وضع شد، حقوق‌ها کاهش یافت، هزینه‌های خدمات عمومی افزایش یافت و مبالغ هنگفتی از خزانه دولت ناپدید شد؛ این وضعیت باعث ناامیدی مردم شد، مردمی که چنگال نیروی امنیتی مانع از تحرک آنها می‌شود.
نظر
ارسال نظر برای این مطلب