شماری از کارشناسان سیاسی و نظامی افغانستان ،اختلاف در جناح جمهوریت ، خروج نظامیان خارجی ، ستون پنجم و حضور و حمایت گسترده گروه های تروریستی پاکستانی از طالبان را از علل پیشروی سریع طالبان و کنترل پنج مرکز استان در چند روز گذشته عنوان کردند.
در چند روز گذشته مراکز ولایات جوزجان،سرپل،قندوز، نیمروز و تخار افغانستان به کنترل طالبان درآمده است .
به گفته این افراد ،پیشروی سریع طالبان در روزهای اخیر باعث تقویت اعتماد به نفس طالبان ، تضعیف نیروهای دولتی و باعث فرار گسترده مردم از شهرستان ها و مراکز مورد حمله طالبان شده است .
«سیدحسین عالمی بلخی» وزیر سابق امور مهاجران افغانستان گفت که شورای امنیت کشور ۸۰ شهرستان را بصورت برنامه ریزی شده برای طالبان تخلیه کرد و پس از آن این گروه ۱۲۰ شهرستان دیگر را با جنگ تصرف کردند.
به گفته وی، پس از پیشروی سریع طالبان مشاور امنیت ملی افغانستان تصریح کرد که پیشروی سریع طالبان برای دولت حیرت انگیز است.
اما اکنون که طالبان مراکز پنج استان را تصرف کرده اند، آمریکا می گوید این کار طالبان خلاف تعهد و راه حل سیاسی مشکل افغانستان است.
بلخی ،سخنان “جوبایدن” رئیس جمهوری آمریکا را را به طنز تشبیه کرد و گفت وقتی “بایدن” می گوید که حال باید نیروهای آموزش دیده و ورزیده نظامی با تجاوز مقابله کنند، بیشتر به طنز می ماند.
وی از رئیس جمهوری افغانستان خواست که در شرایط حساس، مسئولانه تصمیم بگیرد که چگونه می تواند به جنگ، قتل، کشتار و ریختن بیشتر خون مردم کشور پایان دهد؟
«ولی آریا تحلیل‌گر» مسائل سیاسی افغانستان ،خروج کامل نیروهای خارجی را یکی از علل پیشروی سریع طالبان دانست و گفت که با این اقدام اعتماد به نفس نیروهای نظامی خدشه دار شد.
وی ،انتشار شایعاتی از قبیل تصمیم آمریکا برای واگذاری قدرت به طالبان در رسانه ها را یکی دیگر از علل بی انگیزگی نیروهای افغان عنوان کرد و افزود وقتی نیروهای دولتی این شایعات را می شنوند به راحتی شهرها را در اختیار طالبان می گذارند.
این کارشناس مسائل افغانستان، ضعف و فساد گسترده در دولت و فرماندهی نیروهای دولتی را از دیگر عوامل پیشروی سریع طالبان عنوان کرد و خاطرنشان کرد نیروهای دولتی و مردمی هماهنگی لازم را برای مقابله با طالبان ندارند.
وی تصریح کرد طالبان با سپر قراردادن غیر نظامیان و استقرار در منازل مسکونی مردم ، نیروهای دولتی را در شرایط دشواری قرار می دهند.
براساس گزارش های منتشر شده ،حضور طالبان پاکستانی در صفوف طالبان که با تبلیغات زیاد به میدان جنگ کشانده شده اند نیز از عوامل دیگر پیروزی طالبان عنوان شده است.
شماری از افراد دستگیر شده طالبان پاکستانی گفته اند که به آنها گفته شده هرچه در میدان جنگ بدست آورند را می توانند برای خود نگه دارند.
کمیسیون حقوق بشر افغانستان با اشاره به کشتار مردم مالستان استان غزنی اعلام کرد کشتن ۲۷ غیر نظامی در این شهرستان جنایت جنگی است.
مولوی حمیدالله یکی از فرماندهان جنگی طالبان معروف به “مولوی مسافر” گفت که این اقدام کار جنگجویان پاکستانی صورت گرفته است.
رئیس جمهوری افغانستان و رئیس امنیت ملی این کشور بارها گفته اند که حدود ۱۵ هزار نفر از جنگجویان گروههای تروریستی لشگر طیبه ،جیش محمد و جیش العدل وارد جنگ شده اند که این امر باعث پیچیده تر شدن شرایط شده است.