قدرت روسیه و ضعف اروپا

اروپا سرزمینی بود که برای بیش از نیم قرن، بدون جنگ توانسته بود به سوی توسعه و پیشرفت با سرعت مناسبی حرکت کند و کم‌تر کسی در این قاره فکر می‌کرد که شاید پس از دو تجربه جنگ جهانی، دیگر این قاره روی جنگ را به خود ببیند. برای همین انگار آنها تاریخ را فراموش کرده بودند و به موضوعات نظامی چندان توجه نمی‌کردند. اما این بی توجهی از زمان جنگ اوکراین به سرعت در حال تغییر است و کشورهای اروپایی سایه جنگ را از نزدیک دیدند و مجدد به تقویت توان نظامی خود روی آوردند. اما نکته مهم این‌جاست که اروپا با محوریت آلمان و فرانسه و بریتانیا از لحاظ نظامی قدرت‌های ضعیفی نیستند، اما چرا هم‌چنان از جنگ می‌ترسند به ویژه از جنگ با روسیه، آن‌هم در حالیکه توان نظامی، بودجه دفاعی و ذخیره تسلیحات اروپا از روسیه بیشتر است.

به‌نظر مهم‌ترین مسئله‌ای که وجود دارد، نوع نگاه به تهدید روسیه است. در اروپا یک وحدت رویه مشخص در قبال تهدید وجود ندارد. در واقع آنها حتی در تعریف موضوع تهدید هم با یکدیگر به درک مشترکی نرسیده‌اند. شاید در مقطع فعلی روسیه را یک تهدید حیاتی و راهبردی بدانند، اما اخبار و مواضع سران اروپایی به خوبی نشان از اختلاف نظرهای عمیقی در میان آنها دارد. این‌طور به نظر می‌رسد که برای کشورهای اروپای شرقی که وابستگی بیشتری به منابع انرژی روسیه دارند، روسیه یک تهدید اصلی نیست و آنها بر این باورند که اگر اروپا و ناتو به دنبال خفه کردن ژئوپلتیک روسیه نباشند، روسیه تهدید نیست. این نگاه پیش‌تر توسط دولت مرکل در آلمان نیز وجود داشت که اگر روسیه را از نظر اقتصادی در اروپا ترکیب کنیم، تهدید نظامی جای خود را به همکاری اقتصادی می‌دهد، تجریه‌ای که برای یک دهه تقریبا کار کرد.[1]

بنابراین شاید اولین و مهم‌ترین موضوع عدم نگاه یکسان رهبران اروپایی به مسئله تهدید روسیه است که آنها را غیر متحد می‌کند. این نگاه چندگانه در بین رهبران اروپایی، تصمیم گیری درباره نوع و نحوه کمک به اوکراین را نیز تحت‌الشعاع خود قرار داده است و شاید اینکه کمک‌ها به اوکراین قطره‌چکانی است همین اختلافات گسترده درون اروپا است.

نکته مهم بعدی که چرا اروپا علی‌رغم برتری عددی از نبرد با روسیه ترس دارد، بحث هزینه‌های گزاف جنگ و فشارهای اجتماعی و سیاسی آن است. کشورهای اروپایی همیشه تلاش کرده‌اند که سیستم رفاه محور مبتنی بر خدمات اجتماعی برای شهروندان خود داشته باشند.

با شروع جنگ اوکراین و ارسال کمک‌های مادی و غیر مادی به جبهه جنگ توسط اروپا، شاخص های رفاهی در اروپا کاهش یافته است. علل کاهش این شاخص‌ها قطعاً عوامل متعددی از زنجیره تامین و کمبود کالا تا موارد دیگر است. اما اینکه کشورهای اروپایی نیز هزینه‌کرد رفاهی خود را برای کمک به اوکراین کاهش دادند در این موضوع بی اثر نیست. همین موضوع زمینه‌ساز نارضایتی‌های اجتماعی زیادی در اروپا شده است و جریان‌های افراطی در حال قدرت گیری در قاره سبز هستند. در واقع کاهش رفاه و افزایش هزینه‌های زندگی زمینه‌های رشد جریان‌های افراطی را به همراه داشته است و این جریان‌ها تا حد زیادی با جنگ روسیه و اوکراین مخالف هستند. بنابراین اگر اروپا به یک نبرد مستقیم به روسیه وارد شود احتمال فرو شکست اجتماعی و سیاسی ساختار اجتماعی آنها وجود دارد و همین ترس باعث شده است که برخی کشورهای اروپایی درباره حمایت یا جنگ با روسیه دچار تردید باشند.[2]

نکته دیگری که می‌توان به آن اشاره کرد ترس تاریخی از روسیه است. کشورهای اروپایی با یک فرایند روسیه هراسی در طول سال‌ها، این کشور را یک تهدید بزرگ برای اروپا معرفی کرده‌اند. همین مسئله به‌نظر اکنون باعث شده که اروپایی‌ها اعتماد به نفس کافی برای نبرد را نداشته باشند. در واقع آن‌قدر روسیه را بزرگ کرده اند که خودشان هم باورشان شده که روسیه یک تهدید بسیار بزرگ است.

علاوه بر آن نبود فرماندهی واحد در کنار تعارض منافع برخی کشورها باعث شده که اروپا نتواند به یک تصمیم واحد درباره روسیه برسد. ساختار تصمیم گیر پیچیده و بورکورات اروپا که سرعت تصمیم گیری را بسیار کند کرده است سبب می‌شود که فرماندهی واحد و مقتدری در راس امور دفاعی قاره نباشد و همین موضوع یک نقطه ضعف بسیار بزرگ برای اروپا است.

بنابراین اروپا بر خلاف آنچه که خود را از قدرت‌های برتر نظامی جهان می‌داند و حمایت‌های ناتو را نیز دارد، اما نمی‌تواند به جنگ مستقیم با روسیه بیاندیشد، زیرا هزینه‌های زیادی برای آنها خواهد داشت، هزینه‌هایی که اکنون نیز در حال پرداخت آن است مثل مشکلات تامین لجستیک یا خالی شدن انبارهای تسلیحات کشورهایی مثل فرانسه و آلمان در حمایت از اوکراین. در نتیجه اروپا بیشتر به دنبال شکل‌دهی یک پروپاگاندا درباره خود و قدرت نظامیش است تا بتواند با القای هزینه‌های بالای درگیری برای طرف‌های دیگر از شکل گیری و گسترش جنگ جلوگیری کند و خود را از این مخمصه برهاند، موضوعی که باید دید در آینده چقدر در آن موفق بوده است، با این حال به نظر می‌رسد که اروپا آن‌قدر قوی نیست و توان ندارد که برای ارزش‌هایی که از آن می‌گوید، بجنگد.

امین مهدوی

[1] https://www.politico.eu/article/europe-thinks-the-unthinkable-retaliating-against-russia-nato-cyber-hybrid/

[2] https://brusselssignal.eu/2025/11/europes-paper-tiger-mightier-than-russia-yet-still-afraid-of-it/