قرقیزستان پیشرو در توسعه روابط با ایران

 زمانی که وزیر اقتصاد و بازرگانی قرقیزستان «دانیار امانگلدیف» در گفت‌و‌گو با خبرنگار خبرگزاری فارس در بیشکک به تشریح اهمیت گسترش و تقویت همکاری‌های تجاری و اقتصادی با جمهوری اسلامی ایران، ایجاد کریدورهای دسترسی به دریا، افزایش پتانسیل ترانزیتی این کشور و یا علاقه‌مندی بیشکک به تأمین فرآورده‌های نفتی از ایران و همچنین سرمایه‌گذاری‌های مشترک در زمینه‌های مختلف می‌پرداخت دیگر کشورهای منطقه آسیای مرکزی در تلاش برای ایجاد و یا تقویت روابط راهبردی با جمهوری اسلامی ایران بودند. درعین‌حال هم‌زمان با این تلاش‌ها، رئیس‌جمهوری قرقیزستان هم از توسعه بیش‌ازپیش روابط با ایران خبر داده بود.[1]

همین پیشرو بودن روابط فی‌مابین ایران و قرقیزستان علی‌الخصوص همکاری‌های تجاری و اقتصادی بین دو کشور زمینه تمایل سایر کشورهای منطقه را به توسعه روابط با ایران فراهم آورده است. به‌طوری‌که درست پس از توافقات ایران و قرقیزستان در حوزه‌های لجستیکی و ترانزیتی، سرمایه‌گذاری‌های مشترک و همکاری‌های فرهنگی، شاهد افزایش روزافزون همکاری‌ها بین کشورهای آسیای مرکزی و ایران بودیم. از نشانه‌های همین تمایل به توسعه روابط، سفر «امامعلی رحمان» رئیس جمهور تاجیکستان به تهران[2]، به عنوان اولین مقام دیدار کننده با ریاست جمهوری اسلامی ایران در دولت سیزدهم نام برده و یا در موردی دیگر می‌توان از سفر «بختیار سعیداف» سرپرست وزارت امور خارجه ازبکستان به تهران پس از سفر آیت‌الله رئیسی به سمرقند یاد کرد. در طی همین سفر بختیار سعیداف در خصوص توسعه روابط با ایران عنوان داشت «کشورش به دنبال تقویت همه جانبه روابط خود با جمهوری اسلامی ایران بوده و سفر آیت‌الله رئیسی به سمرقند باعث گشوده شدن صفحه جدیدی در تاریخ روابط دو کشور شده است.» درست پس از همین سفر بود که مقدمات امضای 10 توافقنامه همکاری بین روسای جمهوری ایران و ازبکستان با هدف ارتقای همکاری بین دو کشور فراهم شد.[3]

 در حقیقت این موارد به این معنی است که کشورهای منطقه، اهمیت نگرش منطقه‌ای سیاست خارجی ایران را در دولت سیزدهم، به‌درستی درک کرده‌اند. آن‌ها به‌خوبی می‌دانند که تعامل با ایران، چه منافع سیاسی و اقتصادی ارزشمندی به دنبال دارد. از سوی دیگر ویژگی محصور در خشکی کشورهای آسیای مرکزی و نیاز آن‌ها به دسترسی به آب‌های گرم و آزاد، اجرای پروژه‌های ارتباطی مانند ساخت کریدورها و مسیرهای ترانزیتی، خطوط لوله و شبکه‌های برق را برای ایران مهیا کرده تا زیرساخت‌های خود را با آسیای مرکزی پیوند دهد و بتواند به عنوان دروازه ورود به بازارهای بین‌المللی برای کشورهای آسیای مرکزی نقش‌آفرینی کند. در طرف دیگر همین ویژگی‌ها باعث توجه بیش‌ازپیش سران کشورهای آسیای مرکزی به تعمیق روابط با ایران شده است.

مهدی صفری معاون دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه در مورد ظرفیت‌ها و زمینه‌های همکاری بیان داشته است: «تاجیکستان، قرقیزستان، قزاقستان، ازبکستان و ترکمنستان، برای مشارکت در پروژه‌های مختلف ابراز آمادگی کرده و قرقیزستان و قزاقستان و تاجیکستان به دنبال مشارکت فعال در پروژه های ترانزیتی ایران هستند. درهمین خصوص وزیر راه قرقیزستان دو بار به چابهار سفرکرده و در حال رایزنی جهت تخصیص ایستگاه اختصاصی یا استفاده از محل‌هایی هستند تا بارهای آن‌ها به‌صورت ترانزیت و یا رفت و برگشت جابه‌جا شود.»[4]

همین موضوع نشان‌دهنده اهمیت قابل توجه قرقیزها برای ترانزیت کالا از طریق بنادر جنوبی ایران با گذر از مرز سرخس در شمال شرق استان خراسان رضوی است. چراکه با توجه به بسته بودن مرز چین و قرقیزستان، بیشکک مشتاق ترانزیت کالا از طریق بنادر جنوبی ایران است.

در سوی مقابل روابط ایران و تاجیکستان؛ روابطی دوستانه از جنس خویشاوندی است. درست در همین‌جا می توان یادآور شد آن‌چنان که قرقیزستان از منافع توسعه روابط با ایران بهره‌مند شده و در تلاش برای تقویت همه جانبه آن‌هاست امّا تاجیک‌ها از فرصت‌های فراوان روابط با ایران در حال گذر هستند و آن‌چنان که باید در تلاش برای پیشرو بودن برای ایجاد روابط با ایران نیستند. همین موضوع زنگ خطری جدی برای دولتمردان تاجیک می‌باشد که با وجود پیوندهای عمیق تاریخی و فرهنگی با ایران، ممکن است از فرصت‌های توسعه روابط غافل شده و در رقابت با رقبای منطقه ای خود جا بمانند.

در پایان می‌توان بیان داشت دوران طلایی روابط ایران با کشورهای آسیای میانه آغاز شده و کشورهایی چون قرقیزستان به عنوان پیشرو در توسعه روابط با جمهوری اسلامی ایران، چندین قدم از رقبای سنتی خود در منطقه جلوتر بوده و در تلاش برای تثبیت موقعیت خود در روابط دوجانبه با ایران هستند. دو کشور ایران و قرقیزستان توافقنامه همکاری در زمینه‌های تجارت، گمرک و حمل‌ونقل امضا نموده و در زمینه‌های کشاورزی، آموزشی، فرهنگی، گردشگری، سرمایه‌گذاری و مبارزه با تروریسم روابط خوبی ایجاد کرده‌اند. روابط این دو کشور می‌تواند الگویی مناسب برای کشورهایی چون تاجیکستان باشد تا با بهره‌گیری از این روابط و سطح بالای مراودات، در راستای منافع ملی و میهنی خود قدم بردارند.

 نوید دانشور

[1] https://irna.ir/xjMT2Y

[2] https://asiaplustj.info/en/news/tajikistan/politics/20220530/rahmon-pays-official-visit-to-iran

[3] https://iranpress.com/content/78619/iran-uzbekistan-sign-cooperation-docs

[4] https://www.alef.ir/news/4010409126.html