لرزه بر اندام ناتو

پس از انتخاب ترامپ به ریاست جمهوری در ایالات متحده بسیاری از اتحادهایی که آمریکا در آن عضو بوده است، اکنون با سوال بزرگی مواجه هستند که آیا این کشور به عضویت خود در این پیمان‌ها ادامه می‌دهد یا خیر. در این بین شاید مهم‌ترین اتحاد، ناتو باشد که در دوره‌ي قبل ترامپ از رویکردها و مواضع وی درباره‌ي این پیمان امنیتی آسیب‌هایی دید. اکنون دبیرکل ناتو به دیدار ترامپ رفته است و گفتگوهایی با وی درباره‌ي موضوعات مختلف امنیت جهانی داشته است.
دبیر کل ناتو آقای روته سابقه‌ي همکاری خوبی با ترامپ در دورانی که در هلند بود، دارد. او بر این باور است که می‌توان به رئیس جمهور آمریکا به توافق برای همکاری رسید. مواضع روته درباره‌ی ناتو و هزینه‌ کردن اعضای آن به ایده‌های دولت جدید آمریکا بسیار نزدیک است. او در مواضع مختلفی اعلام کرده است که اعضا باید بیش از ۲ درصد تولید ناخالص خود را صرف امور امنیتی اتحاد کنند و این مسئله باید زودتر مشخص شود. باور دبیر کل ناتو این است که اگر کشورهای عضو اکنون از پرداخت و هزینه سرباز بزنند، در صورت گسترش جنگ اوکراین هزینه‌ای که باید کشورهای ناتو برای امنیت بکنند دوبرابر خواهد بود. این مواضع وی به خوبی نشان دهنده‌ی درک او از نگاه تیم ترامپ به ناتو است. در واقع تیم امنیت ملی ترامپ بر این باور است که اروپا باید هزینه‌های بیشتری را متحمل شود و آمریکا نباید هزینه‌ی بیشتری از اروپا بپردازد.
این رویکرد ترامپ رهبران اروپایی را در یک ترس درباره‌ي جنگ اوکراین فرو برده است. جایی که ممکن است ترامپ به هر قیمتی با روسیه صلح کند و مشکلات بین روسیه و اروپا بصورت کامل حل نشود و مسکوت باقی بماند. این یعنی اروپا در ترس از روسیه باقی خواهد ماند و رهبران اروپایی با چالش‌های بزرگی رو‌به‌رو خواهند شد. برای همین است که دبیر کل ناتو با درک شرایط اروپا و درخواست‌های آمریکا در تلاش است که کشورهای عضو را به پرداخت هزینه‌های بیشتری ترغیب کند. هم‌چنین روته به رهبران اروپایی تذکر داده بود که بجای گمانه زنی درباره‌ی آینده اتحادهای امنیتی بین اروپا و آمریکا، با ترامپ تماس بگیرند و گفتگو کنند.
در کنار آن پیش‌گامی و دیدار روته با ترامپ در فلوریدا نشان از نگرانی‌های روز افزون ناتو دارد. این یک واقعیت است که ترامپ اولویت اصلی خود را توسعه‌ی آمریکا قرار داده است و به دنبال این است که آمریکا از هر قرارداد یا اتحادی منتفع شود. بنابراین اگر اعضای ناتو خواسته‌های ترامپ را برآورده کنند او احتمالا به همکاری بیشتر با آنها ادامه خواهد داد. دبیر کل ناتو با آگاهی از این مسئله و مواضعی که پیشتر نیز اعلام کرده، در تلاش است که بتواند به ایالات متحده این مسئله را نشان دهد که دغدغه‌ی آنها توسط ناتو شنیده شده و این ائتلاف به دنبال رفع آن است تا همکاری‌ها هم‌چنان گرم و گسترده باقی بماند.
با وجود اینکه روته تجربه‌ی همکاری تقریبا موفقی با ترامپ داشته است، به خوبی از این مسئله مطلع است که در رهبری ناتو با چالش‌های بزرگتر و متفاوت‌تری در قبال آمریکا مواجه است. او باید بتواند همه‌ی اعضا را قانع کند که حق امور دفاعی خود را پرداخت کنند که این برای کشورهایی که اقتصاد ضعیف‌تری دارند یک چالش بزرگ خواهد بود. علاوه بر آن ممکن است که ایالات متحده به دنبال تغییر رویکردها و سیاست‌های امنیتی خود برود و چندان تمایلی به حضور پررنگ در ناتو نداشته باشد.
در مقابل کشورهای اروپایی ناتو می‌توانند از اهرم‌های اقتصادی و سیاسی که در اختیار دارند برای مجاب کردن آمریکا به همکاری با ناتو استفاده کنند. با توجه به رویکرد مهار چین که برای آمریکا یک اولویت مهم است، اروپا می‌تواند با تغییر راهبردهای سنتی خود به یک بازیگر مهم در تعاملات جهانی تبدیل شود. البته این موضوع نیازمند اجماع کشورهای اروپایی است. شاید ترامپ نیز مانند چینی‌ها از یک اروپای غیرمتحد بیشتر منتفع شود تا یک اتحادیه و بلوک.
بنابراین ممکن است که آمریکای ترامپ به دنبال افزایش شکاف بین کشورهای ناتو برود و به جای همکاری در قالب یک اتحاد چند ملیتی به دنبال همکاری‌های دوجانبه با کشورهای اروپایی برود، کاری که در دوره‌ی قبل با لهستان انجام شد و برای هر دو کشور نیز رضایت بخش بود.
بنابراین رهبری ناتو کاری سخت را پیش‌رو دارد که بتواند این اتحاد را کارآمد نگه دارد. او باید هم با ایالات متحده به درک مشترک برسد و هم بتواند اعضا را برای همکاری همه‌جانبه قانع کند. با توجه به سرعت زیاد تحولات در نظام بین الملل باید دید که آیا ناتو به همان سبک و سیاق گذشته به فعالیت‌هایش ادامه خواهد داد یا در سال‌های پیش‌رو دچار تحولات ساختاری و بنیادی می‌شود یا شاید حتی دیگر ناتو وجود نداشته باشد.