مقاله : عاقبت نتانیاهو در نظام بی‌ثبات اسرائیل

اسرائیل جامعه‌ای ناهمگون با شکافهای متعدد مذهبی، اقتصادی، سیاسی و قومی است.که ریشه در نحوه تشکیل غیرعادی آن در منطقه غرب آسیا دارد. این غیرطبیعی بودن در بسیاری از حوزه‌ها و از جمله نظام انتخاباتی آن خود را نشان می‌دهد؛ نظامی که با وجود تلاش‌های مکرر هنوز تغییر نکرده است. ساختار نظام انتخاباتی دررژیم اشغالگر پارلمانی است. این گونه نظام‌ها از ثبات کمتری نسبت به نظام های ریاستی برخوردارند. از سال 2009 تاکنون 9 انتخابات در رژیم صهیونیستی برگزار شده که فقط یکی از دولت‌ها توانسته 4 سال کامل را بدون انتخابات زودهنگام سپری کند.

با وجود آنکه احزاب متعدد در اسرائیل بازتاب دهنده شکاف‌های اجتماعی، اقتصادی و ایدئولوژیک آن است، نظام انتخاباتی نیز به نوبه خود این شکاف‌ها را تقویت کرده است تعداد احزاب موجود در پارلمان دستیابی به ائتلاف حزبی را مشکل‌تر کرده، باعث تشکیل کابینه‌های ائتلافی شکننده می‌شود؛ ائتلاف‌هایی که در آن‌ها گاه یک حزب بسیار کوچک باعث انحلال کابینه و حتی انحلال پارلمان جهت برگزاری انتخابات پیش از موعد می‌شود. کاهش قدرت احزاب بزرگی چون لیکود و کارگر از دهه 1970 به این سو و تغییر محیط منطقه‌ای و اهمیت یافتن موضوعات مرتبط با سیاست خارجی و امنیت ملی باعث شده است تا تأثیر نظام انتخاباتی بر تعمیق شکاف‌های سیاسی هر چه بیشتر علنی شود(1).

 حزب لیکود به رهبری نتانیاهو که صاحب بیشترین کرسی‌‏های وزارتی در کابینه است، در انتخابات سال ۲۰۱۵ موفق به کسب اکثریت کرسی‏‌های کنست نشد و برای تشکیل کابینه ناچار به ائتلاف با دیگر احزاب راست‏گرای اسرائیلی شد(2) و با ائتلاف 6 حزب شکل گرفت. این در حالی است که کابینه‌های پیش از آن با تعداد احزاب کمتری شکل می گرفت(3). 

در واقع کنست اسرائیل 120 کرسی دارد که برای تشکیل کابینه، به حداقل 61 کرسی نیاز است. نتانیاهو با پایین‌ترین تعداد یعنی 61 کرسی توانست دولت چهارم خود را شکل دهد. ترکیبی شکننده که می‌توانست با خروج یک حزب از هم بپاشد. بنابراین هر چند نتانیاهو توانست در مقابل رقیب اصلی‌اش اتحادیه صهیونیستی به پیروزی برسد اما کابینه نتانیاهو، کابینه یک‌دست و یکپارچه‏‌ای نبود و همین ائتلافی‌بودن سبب شد که کابینه با اختلاف‏‌های درونی متعددی مواجه باشد. سال 2016 این ائتلاف شکننده تقویت شد. آن هم زمانی که نتانیاهو پس از اختلافات دامنه‌دار با موشه یعلون، وزیر جنگ هم حزبی‌اش وی را کنار گذاشت و این پست را به آویگدور لیبرمن داد(4).

با این جابجایی، حزب لیبرمن با پنج کرسی وارد ائتلاف دولت شد. اواخر سال 2018 لیبرمن، پس از درگیری در غزه و پیشنهاد آتش بس از طرف نتانیاهو و پذیرش آن توسط مقاومت فلسطین، از سمت خود استعفا داد. استعفای لیبرمن و خروج از ائتلاف بلوک راست در پارلمان رژیم صهیونیستی، منجر به برگزاری انتخابات زودهنگام در سرزمین اشغالی شد. پس از برگزاری اولین انتخابات زودهنگام این اختلافات ادامه دار مانع از تشکیل ائتلاف حداکثری در پارلمان شد و نتانیاهو را در تشکیل کابینه و ائتلاف با بیش از ۶۰ کرسی در پارلمان ناکام گذاشت(5)، و از آن زمان تاکنون با وجود دومین و سومین انتخابات نیز نتانیاهو نتوانست تشکیل کابینه دهد و دولت را موقتاً اداره می‌کند.قرار است چهارمین انتخابات طی دو سال اخیر در تاریخ ۲۳ مارس ۲۰۲۱ برگزار شود(6).

 در حالی که بنیامین نتانیاهو با مخالفت‏‌های داخلی سیاسی و مردمی مواجه است و با چند پرونده فساد نیز درگیر است. نتانیاهو در نخستین دور نخست‏ وزیری خود در نهایت از اتهام فساد در دادگاه تبرئه شد، اما اکنون وی چهار پرونده فساد دارد. نتانیاهو و همسرش، سارا، در پرونده موسوم به «۱۰۰۰» به دریافت هدایای گران‏قیمت متهم هستند. پلیس اسرائیل میزان دریافت رشوه توسط نتانیاهو در پرونده موسوم به «۱۰۰۰» را حدود ۲۰۰ هزار دلار تخمین زده است. نتانیاهو همچنین در پرونده موسوم به «۲۰۰۰» نیز به مذاکره و توافق با «آرنون موزیس»، ناشر روزنامه «یدیعوت آحارونوت» برای پوشش اخباری جانبدارانه از وی متهم است. در پرونده سوم موسوم به «۳۰۰۰» نیز به خرید زیردریایی از آلمان در مقابل دریافت رشوه متهم است و پرونده چهارم موسوم به «۴۰۰۰» نیز مربوط به تخلفاتی در وزارت ارتباطات و شرکت «بزک» است. نتانیاهو از دسامبر ۲۰۱۶ به بعد بارها درباره این پرونده‌‏های فساد تحت بازجویی پلیس قرار گرفته است و همین مسئله سبب افزایش مخالفت‌ها نسبت به نتانیاهو و تضعیف حزب لیکود شده است(7). 

در انتخابات مارس ۲۰۲۱ حزب لیکود با احزاب متعددی مواجه خواهد بود هر چند نقشه ائتلاف‌های انتخاباتی همچنان به دلیل کثرت احزاب و گروه‌های اسرائیلی که تاکنون اعلام شده و در نظرسنجی‌ها بالا و پایین می‌روند، مبهم است. اما در صورتی که این احزاب بتوانند متحد شده، با همکاری ائتلافی تشکیل دهند که در آن راست‌گراها با چپ گراها هماهنگ شوند و با توجه به نقطه اشتراکشان یعنی ضدیت با نتانیاهو کابینه‌ای اقلیتی را تشکیل دهند، نتانیاهو شانس کمی برای تشکیل کابینه خواهد داشت و اتحاد مخالفان می‌تواند او را با شکستی حتمی روبرو سازد. در غیر این صورت به دلیل نرسیدن به حد نصاب 61 کرسی، باز هم دولت موقت تشکیل خواهد شد. اما اگر نتانیاهو بتواند با ابتکار عمل، امتیازاتی به رقبا دهد این احتمال نیز وجود دارد که بتواند به حد نصاب کنست برسد و تشکیل کابینه دهد.