امین مهدوی

رهبران دو قدرت بزرگ جهان یعنی ایالات متحده و چین در یک گفتگوی تلفنی که بیش از دوساعت به طول انجامید درباره مسائل مختلفی با یکدیگر به گفتگو پرداختند. در این گفتگو مهم ترین موضوعات طرفین از مسئله تایوان تا حوزه های مختلف هوش مصنوعی و پیگیری توافق نامه های نشست سن فرانسیسکو به بحث و گفتگو گذاشته شد[1].

رهبران هردو کشور این گفتگو را مثبت و سازنده ارزیابی کردند و آن را نشان از تعهد و عزم جدی طرفین به دیپلماسی برای پیشبرد برنامه هایشان، دانستند.
مهم ترین مسائل

چین و ایالات متحده به عنوان دو ابر قدرت به خوبی از عواقب درگیری و رویارویی مستقیم و اثرات آن نه تنها بر کشورهای خود بلکه بر کل جهان مطلع هستند. در همین راستا به نظر میرسد که رهبران هر دو کشور بر خویشتن داری و همکاری بیش از تقابل تمایل دارند.

در کنار این مسئله که تنش و درگیری به نفع هیچ کس نیست، آقای شی برای اولین بار در دوران بایدن از شکل گیری اثرات و اتفاقات منفی در روابط دو کشور یاد کرد که به نظر می رسد واگرایی بین روابط دو کشور عمیق تر از قبل شده است که این مسئله نگران کننده است و باید به آن رسیدگی شود. با این حال، در تماس تلفنی، هر دو طرف ابراز تمایل کردند تا از تأثیر عوامل منفی بر ثبات کلی روابط دوجانبه جلوگیری کنند

در کنار آن رهبر عالی چین شی برای اولین بار بر سه اصل کلی که باید روابط چین و آمریکا را در سال 2024 هدایت کند، تأکید کرد:

«اول، صلح باید ارزشمند باشد. دو طرف باید مبنای بدون درگیری و بدون رویارویی را در روابط بین طرفین داشته باشند و چشم انداز مثبت روابط را تقویت کنند. دوم، ثبات باید در اولویت قرار گیرد. دو طرف باید از دوری کردن از گفتگو، تحریک در ایجاد حوادث یا تنش و یا عبور از خط قرمز خودداری کنند تا ثبات کلی روابط حفظ شود. سوم، اعتبار باید حفظ شود. دو طرف باید با اقدام به تعهدات خود نسبت به یکدیگر عمل کنند و چشم انداز سانفرانسیسکو را به واقعیت تبدیل کنند»[2].

این اصول نشان می‌دهد که چین در عین حال که خواهان اقدامات مثبت از سوی ایالات متحده است، بر صلح و ثبات در روابط دو کشور تأکید دارد. «ثبات کلی» نیز عبارت جدیدی در بیانیه طرف چینی است که نشان می‌دهد چین در روابط خود با آمریکا واقع‌بین‌تر است – تلاش برای صلح و ثبات در کلیت روابط، در حالی که از رقابت در مسائل خاص مانند فناوری های پیشرفته یا برخی حوزه های ژئوپلتیک هراسی ندارد. شی همچنین تأکید کرد که مسئله درک استراتژیک و راهبردی همواره اساس روابط چین و آمریکا است، درست مانند اولین دکمه پیراهن که باید به درستی بسته شود. شی برای اولین بار از این استعاره برای صحبت در مورد روابط چین و آمریکا استفاده کرد.

این نشان می‌دهد که چین چگونه چارچوب روابط اش با آمریکا را درک و تعریف می‌کند. در حالی که ایالات متحده بر سر هر موضوعات اختلافی چانه‌زنی می‌کند، چین به سطح بالاتری می‌رود و روابط را از منظری سیستمی و کلی می‌بیند. این سیگنالی به ایالات متحده ارسال کرده است که داشتن درک استراتژیک صحیح از چین اولین گام برای بهبود روابط دوجانبه است.

در جریان گفتگوی تلفنی، بایدن گفت که ایالات متحده به زودی جانت یلن، وزیر خزانه داری و آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه را برای تقویت گفتگو و ارتباط، جلوگیری از محاسبات غلط و ارتقای همکاری به منظور پیشبرد روابط در یک مسیر با ثبات و پاسخ مشترک به چالش‌های جهانی، به چین خواهد فرستاد. بر اساس بیانیه وزارت خارجه چین، طرف چینی از این دیدارها استقبال کرده است و آن را زمینه ساز شکل گیری درک بهتر روابط می داند[3].

این اولین بار است که در گفتگوی شی و بایدن ترتیبات مشخصی برای بازدیدهای رسمی اعلام می‌شود. ناظران بر این باورند که سفرهای سطح بالای آینده ممکن است این موضوع را تقویت کند که امسال هیچ مشکل عمده‌ای در روابط دوجانبه‌ی چین_آمریکا رخ نخواهد داد.

این نکته نشان دهنده روابط بالغ‌تر و باثبات‌تر چین و آمریکا است. بلوغ و ثبات لزوماً به معنای روابط بسیار دوستانه‌تر نیست، بلکه به این معنی است که دو طرف قادر هستند همزمان با اختلافات، همکاری را نیز تقویت کنند. این موضوع برای هر دو کشور مهم است و به این معنی است که حداقل تا پایان سال۲۰۲۴ اتفاقی فراتر از خطوط قرمز طرفین رخ نخواهد داد و این دو کشور به گفتگوهای صریح بیشتر تمایل خواهند داشت.

البته در این بین باید به بیاینه‌ی رسمی دولت آمریکا هم اشاره کرد که در آن تلاش کرده است خود را یک کشور جدی در مقابله با چین نشان دهد و با انتقادات گسترده از چین آن را به چالش بکشد و در صورت شکل گیری درگیری چین را مقصر اصلی بنامد تا بتواند جایگاه خود را به عنوان هژمون حفظ کند.

در واقع ایالات متحده ضمن همکاری با چین به دنبال کنترل و افزایش فشار بر این کشور در زمینه های مختلف است تا بتواند قدرت اقتصادی و نظامی چین را به چالش بکشد، برگزاری رزمایش مشترک با فیلیپن در دریای جنوبی چین و دیدار با رئیس جمهور این کشور و همچنین دیدار با نخست وزیر ژاپن را می توان در همین چارچوب قرار داد که آمریکا از همه‌ی ابزارهای لازم خود استفاده خواهد کرد تا بتواند به آنچه که میخواهد برسد. باید دید که این بازی و تعامل دو قدرت بزرگ تا کجا پیش خواهد رفت و پایان آن هالیوودی و خوش است یا خیر.

[1] euronews.com

[2] globaltimes.cn

[3] theguardian.com