پاردایم غدیر، از واقعه دیروز تا حکمرانی امروز

غدیر به عنوان سیاسی ترین واقعه صدر اسلام هنوز از جهات زیادی قابل بازخوانی و مطالعه است و علی رغم همه بررسی های و کنکاشهای صورت گرفته هنوز هم ابعاد تازه ای دارد که پرداختن به آنها می تواند راهگشای فعل سیاسی و اجتماعی امروز شیعه باشد . اگر امروز را پلی میان دیروز با فردا تصور کنیم، آن وقت بیش از پیش به اهمیت شناخت اتفاقات گذشته و رابطه آن با کنش های امروز پی خواهیم برد. به واقع یافتن وجوه مشترک میان آنچه که در گذشته اتفاق افتاده است با محیط سیاسی و اجتماعی امروز می تواند راهبردهای فردای ما را ترسیم کند.
آنچه از واقعه غدیر بیش از همه در ذهن ما نقش بسته است تصویری است که در آن رسول مکرم اسلام (ص) دست مولا علی (ع) را بالا برده و ندای «مَن کُنتُ مَولاه فَهذا عَلىٌّ مَولاه» سر می دهد. تصویری که اگر برای ما در قاب دیروز قابل فهم است ولی برای مسلمینی که در آن دوره زندگی می کردند در وضعیت امروزشان بود. آنان امروزشان را نفهمیدند و فردایشان آن چیزی شد که نباید می شد. بزرگ ترین درس غدیر برای همه به خصوص شیعیان این است که بدانند آینده لاجرم از بستر امروز عبور خواهم کرد چه این امروز در عصر پیامبر(ص) باشد و چه در عهد ما ؛ هر چه بکاریم همان را درو خواهیم کرد:
از مکافات عمل غافل مشو
گندم از گندم بروید جو زجو
نکته با اهمیت دیگری که در واقعه غدیر وجود دارد مساله شایستگی است. غدیر شامل فرایندی از شایسته خواهی، شایسته پروری، شایسته سنجی،شایسته گماری تا شایسته داری است . در این روز رسول گرامی اسلام (ص) به عنوان زعیم جامعه اسلامی شایسته ترین فرد پس از خود را برای امر حکومت داری و مدیریت سیاسی به جامعه اسلامی معرفی می کند تا الگوی پایدار برای همیشه جامعه ی اسلامی باشد.
در این فرایند اولین گام شایسته خواهی بود. امری که در آن دوره نیازمند شکستن قالبهای فکری اشرافیت عربی و عصبیت قومی و طایفه ای گذشته و ایجاد قالب فکری جدید بر مبنای إِنَّ أَكرَمَكُم عِندَ اللَّهِ أَتقاكُم بود. مرحله بعدی جذب افراد مستعد با خلق کریمانه و نیکوی رسول خدا (ص) بود که سبب شد تا شایستگانی از جامعه به دور حضرت جمع شوند . دایره جذبی وسیع و در عین حال دقیق و ظریف که ماحصل آن ایجاد هسته اولیه جامعه اسلامی بود. جامعه ای نوباوه و مستعد که حالا نیازمند پرورش بود . پیامبر اسلام از میان یک جامعه بدوی چنان شایستگانی را پرورش داد که در تاریخ کم نظیر و در مورد مولا علی (ع) بی نظیر است:
علی که بود؟ نفهمیده هیچ کس هرگز
نه در زمان معاصر، نه در زمان علی!
پیامبر برای اینکه عیار شایستگان سنجیده شود ، بارها و بارها آنان را مورد آزمون قرار داد.صفحات تاریخ صدر اسلام مملو از آزمونهایی است که طی آن پاره ای از افراد مردود و جمع مخلصی قبول شدند. بعد از آن نوبت به شایسته گماری و معرفی فرد شایسته به جامعه بود. غدیر اوج شایسته گماری در بالاترین سطح بود . فرایندی که جامعه اسلامی پس از رحلت حضرت رسول (ع) در نگهداشت آن توفیق نداشت و به غیر از مدت کوتاهی سالها شایستگان از صدارت جامعه اسلامی کنار گذاشته شدند و مجدد الگوهای غلط حکمرانی فرصت ظهور و بروز پیدا کردند.
الگوی حمکرانی غدیر در تناظر با جامعه امروز این می شود که فراموش نکنیم در نظام مطلوب اسلامی ایرانی تنها عاقل ترین ها، عالم ترین ها، لایق ترین ها و بهترین ها مستحق تصمیم گیری و اداره حکومت و جامعه هستند. مهمتر اینکه این بهترین ها خود به خود پدیدار نخواهند شد و نیازمند پیروی از الگوی ایده ال نبوی شایسته خواهی، شایسته پروری، شایسته سنجی،شایسته گماری تا شایسته داری است . الگویی که در نهایت منتج به غدیر خم شد.
به راستی فاصله ما با این الگوی حکمرانی چقدر است؟ در نظام حکمرانی و مدیریتی امروز به چه میزان مردم و مسئولین به دور از تعلقات قومی و قبیله ای ، حزبی و گروهی و… شایسته خواه هستند ؟ به چه میزان نظام حکمرانی نسبت به شناسایی و پرورش افراد مستعد و مدیران توانمند کوشا بوده است؟ زعمای احزاب و گروههای سیاسی، صاحبان تربیون و رسانه، دارندگان کرسی و جایگاه تاکنون دست چند نفر از شایستگان را بلند کرده و آنان را به جای خود به جامعه معرفی نموده اند؟ و چقدر جامعه در نگهداشت شایستگانی که به هزار مشقت به دانایی و توانایی رسیده اند موفق بوده است؟ پاسخ به این سوالات می تواند حد فاصل وضع فعلی ما با سیره نبوی را مشخص نماید. فراموش نکنیم امروز پلی میان دیروز با فردای ماست