انسان ،​ نماینده حق در جلوه گاه آفرینش و مظهر صفات الهی است . از جلوه های خداگونه انسان ، عزت و فخر برگرفته از نور ایمان او به خداوند است ، که به زندگی اش پاکی و آرامش هدیه می کند . [۱]
عزت به معنای شرافت ، قوت و شکست‌ناپذیری است که حقیقتا و اصالتا اختصاص به پروردگار دارد . اما بندگان واقعی نیز می‌توانند در سایه اتصال به معدن عظمت الهی ، به عزت دست یابند . [۲] در واقع، کسب عزت ، تنها در گرو پذیرش ولایت خداوند است : « یقولون لئن رجعنا الی المدینة لیخرجن الاعز منها الاذل، و لله العزة و لرسوله و للمؤمنین و لکن المنافقین لایعلمون » [۳]
در طی دوره های مختلف تاریخ وقایع بسیاری رخ داده است که نمود عزت را عینیت بخشیده است که واقعه کربلا را میتوان مهمترین آنها دانست چرا که یکی از مهم ترین درس های حماسه کربلا ، عزت نفس و دوری از اسارت در ذلت است . امام حسین علیه السلام ، حیات ذلت بار در سایه حکومت یزید را با کرامت دودمان نبی اکرم صلی الله علیه و آله و شرافت مؤمنان در تضاد می دید ، وجود چنین نگرشی به زندگی ، انسان را در دو راهی شهادت یا ذلت ، به سوی عزت شهادت رهنمون می سازد . در همین راستا ، امام حسین علیه السلام ، حال خویش را به زبان شاعرانه این گونه بیان می کند :
آیا با خواری زیستن یا با خواری مردن؟ من هر دو را خوراکی ناگوار می بینم . اگر به ناچار باید از مرگ و زندگی ، یکی را برگزید ؛ حرکت من به سوی مرگ با عزت ، حرکتی زیبا خواهد بود . [۴]
حجت ما بر این ادعا امام حسین علیه‌السلام است که به دلیل کمال انقطاع در جایگاهی قرار گرفتند ، که در بی‌نظیرترین شرایط دشوار روزگار توانستند ، به اوج آسمان عزت پرواز کنند و با افتخار به این دارایی ، جان خویش را برای حفظ آن فدا کنند . [۵]
در مكتب امام حسین (علیه السلام) ، اساس تربیت انسانها شرافت ، عزّت مداری و زندگی همراه با عزت است . انسان پرورش یافته در این مکتب فلسفة مرگ و حیات را به زیباترین شكل آن دریافته و در هر شرایطی با پا فشاری بر حفظ عزّت مرگ باعزّت را بر زندگی همراه با ذلت و خواری ترجیح می‌دهد ؛ و هرگز حاضر نمی‌‌شود یك لحظه زیر بار حرف زور و ذلّت‌بار برود ، سیدالشهداء (ع) ‹‹ قتیل العزّه ›› نامیده شد تا درس سازش‌ناپذیری و روح عزتمندی را به پیروانش منتقل سازد. [۶]
پس از حادثه عاشورا ، هر نهضتی اسلامی و شیعی که به وقوع پیوسته و در آن پیوند روحیه عزتمندی به چشم می‌خورد موجب شده ، تا دشمنان همواره از همین هراس داشته که این روحیه آزادی پرور، در مردم رسوخ کرده و مانع بزرگی بر سر راه آنان پدید آورد . امام حسین (علیه‌السّلام) به همه عزت خواهان ، این درس را آموخت که با دست خالی و نفراتی اندک و در محیطی خفقان آور، می‌توان به پا خاست و گوهر گرانمایه انسانی ؛ یعنی شرافت و بزرگی را حفظ کرد و چرا که با تکیه داشتن بر خدا و حق است که پیروزی حاصل می‌شود و با حاکم شدن این گونه ارزش‌ها ، امت اسلامی ، عزتمند گشته و زیر بار هیچ ذلتی نخواهد رفت . [۷]