کارکرد ظلم‌ستیزانه اربعین در انقلاب اسلامی ایران

ایام محرم و صفر با همه ابعاد خود در طول تاریخ تأثیر فراوانی در پیروزی حق علیه باطل داشته است. اربعین یکی از ابعاد احیا گرانه قیام عاشورا است و با این حال که جزئی از این قیام است اما تأثیر مستقیمی در به ثمر رسیدن بسیاری از مبارزات علیه ظلم و استبداد داشته است. مبارزه ملت ایران با رژیم پهلوی و پیروزی انقلاب اسلامی ایران نیز متأثر از قیام سیدالشهدا و اربعین حسینی بوده است.
شروع انقلاب اسلامی را باید از ایام محرم و عزاداری امام حسین(ع) و با الهام از آموزه‎های نهضت عاشورا دانست. در فاصله سال های 1342 تا 1357 مجالس محرم وصفر، منبرها، وعظ ها و نوحه‎ها حال و هوای سیاسی و انقلابی گرفت. نگرش سیاسی به حادثه کربلا و درس آموزی از قیام عاشورا سرلوحه دعوت امام خمینی(ره) از مردم برای مبارزه با حکومت پهلوی قرار داشت. از نظر ایشان، عاشورا یک حادثه تاریخی صرف نبود و این نگاه ویژه به قیام امام حسین علیه السلام به محور بسیج مردم بر ضد رژیم طاغوت تبدیل شد.
به این ترتیب مساجد، تکایا، حسینیه‎ها و خیمه‎های عزاداری امام حسین(ع) به عنوان مهمترین اماکن، برای فعالیت انقلابی و بیداری مردم از مفاسد حکومت پهلوی تبدیل شدند  و سازماندهی راهپیمایی، تظاهرات و فعالیت های انقلاب از این مکان‌ها صورت گرفت.
فرهنگ عاشورایی، یکی از عوامل مهم و تأثیرگذار در مبارزه با رژیم پهلوی بود. اوج این فرهنگ در مراسم‎های محرم و صفر سال‎های 56-57 بود که در جریان آن، مراسم عزاداری با تبدیل شدن به راهپیمایی سیاسی، مانند یک رفراندم، ضربه‎های سختی را بر رژیم وارد کرد. مراکز شکل گرفته در این ایام همچون حسینیه‎ها و منابرمساجد، شبکه‎های ارتباطی مهمی جهت گردهمایی‎های سیاسی علیه رژیم استبدادی پهلوی بود.  
یکی دیگر از موثرترین حرکات انقلابیون در رسیدن به پیروزی برگزاری مجالس بزرگداشت شهدا درروز اربعین آن‌ها بود. این مراسم در روند انقلاب اسلامی در سال های 56-57 جلوه دیگری داشت و مردم داغدار ایران برای نشان دادن مخالفت خود با رژیم ظالم پهلوی از این وسیله به خوبی بهره‌برداری کردند و جریان نهضت و مقاومت علیه شاه را با برپایی چهلم‌های شهیدان خود همچنان زنده نگه داشتند به گونه ای که مردم تبریز در برگزاری چهلم شهدای 19 دی قم به پا خاستند و با تکرار فاجعه مردم قم در تبریز به وسیله مزدوران شاه مردم یزد در مراسم چهلم آنها قیام کردند و...  
اربعین حسینی سال 1357 مصادف شد با اولین روزهای خروج محمدرضا شاه از ایران و تشکیل شورای سلطنت، او در 26 دی  ایران را ترک کرد. 29 دی  که مصادف بود با اربعین حسینی ملت ایران با پیام دعوت امام خمینی راهپیمایی‌های بزرگی را در شهرهای مختلف برگزار کردند تا اندک امید باقی مانده رژیم پهلوی برای بازگشت به قدرت، از بین برود.
امام خمینی در این پیام یادآور شده بود که: «‏‏امسال اربعین حسینی در خلال اربعین های پیروان و شیعیان آن بزرگمرد اسلام واقع‏‎ شده و گویی خون شهیدان ما امتداد خون پاک شهیدان کربلاست و اربعین اخیر برادران (شهید) ما بازتاب اربعین آن دلاوران(کربلا) می باشد؛ خون طاهر آنان به حکومت طاغوتی یزید خاتمه داد، و خون پاک اینان سلطنت طاغوتی(پهلوی) را به هم پیچید. اربعین امسال استثنایی و نمونه است؛ راهپیمایی و تظاهرات پرشور در این اربعین وظیفۀ شرعی و ملی است.»
بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران حضور مردم در اربعین ۱۳۵۷ را بستر دفن رژیم پهلوی و مخالفت با شورای سلطنت دانستند و متذکر شدند: «‏‏ملت بزرگ در سراسر ایران با راهپیمایی و تظاهرات خود این نظام را دفن می‌کند و مخالفت خود را با «شورای سلطنتِ» غیرقانونی اعلام می‌نمایند و پشتیبانی خود را برای چندمین بار از «جمهوری اسلامی» اعلام می‌کنند.»
بنابراین آن سال، نه تنها یک شهر بلکه چندین شهر اربعین را تبدیل به تظاهرات وسیع ضد رژیم پهلوی کرده و شعار استقلال، آزادی، حکومت اسلامی سردادند. علاوه بر این، در راهپیمایی اربعین 57، افرادی از سایر ادیان و مذاهب نیز شرکت داشتند؛ به عنوان مثال در این راهپیمایی 500 نفر یهودی با پلاکارد "درود بر خمینی و مرگ بر شاه" شرکت کرده بودند.  
در واقع باید گفت اسلام اساسی‌ترین عامل پیروزی انقلاب اسلامی ایران بود. الگو گیری از اسلام و وقایع مهم آن به ویژه قیام عاشورا، تأثیر مستقیمی در به ثمر رسیدن انقلاب اسلامی داشت. اربعین و برگزاری مراسم این روز همواره در طول تاریخ برای اعلام انزجار از ظلم و جور بوده است و واضح است که به همین خاطر نیز حاکمان ظالم و مستبد با برگزاری مراسم این روز مخالفت می‌کردند اما مسلمانان با روش‌های مختلف محدودیت‌ها را کنار زده  و هیچگاه نگذاشتند که این مراسم به طور کامل ترک شود. در ایران  رژیم پهلوی اجازه برگزاری مراسمات مذهبی را نمی‌داد اما مسلمانان و شیفتگان اهل بیت (ع) با همه‌ی محدودیت‌ها برگزاری مراسمات محرم و صفر و اربعین را ترک نکرده و همین مسئله عاملی برای احیای روحیه آزادی‌خواهی و عدالت طلبی مردم  و مقابله با ظلم و جور حکومت  پهلوی شد و در نتیجه انقلاب اسلامی به  پیروزی رسید.